Prywatny akt oskarżenia – co warto wiedzieć?

Prawo polskie przewiduje dwa typy postępowań karnych ze względu na to, kto jest podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi – aktu oskarżenia. Są to przestępstwa publicznoskargowe (zdecydowana większość przestępstw prowadzonych z udziałem Prokuratury) oraz prywatnoskargowe (przestępstwa, enumeratywnie wymienione w Kodeksie Karnym, których ściganie odbywa się z tzw. „Oskarżenia Prywatnego”. 

W dzisiejszym wpisie skupimy się na przestępstwach publicznoskargowych, natomiast w jego treści postaramy się przybliżyć jakie przestępstwa kwalifikują się do ścigania z Oskarżenia Prywatnego, jakie elementy zarówno formalne jak i merytoryczne powinien zawierać prywatny akt oskarżenia, a także jak wygląda przebieg rozprawy już po jego wniesieniu do Sądu. 

Jakie przestępstwa podlegają ściganiu w trybie prywatnoskargowym?

Do przestępstw, które można ścigać z prywatnego aktu oskarżenia, należą:

• Zniesławienie (art. 212 Kodeksu karnego) – np. publiczne pomawianie kogoś o zachowanie, które może narazić go na utratę zaufania społecznego lub zawodowego.

Art. 212 [Zniesławienie]
§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.

• Zniewaga (art. 216 Kodeksu karnego) – np. obraźliwe słowa lub gesty kierowane wobec innej osoby.

Art. 216 [Zniewaga]
§ 1. Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.
§ 4. W razie skazania za przestępstwo określone w § 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 5. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

• Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 Kodeksu karnego) – np. uderzenie lub inne działania naruszające nietykalność fizyczną osoby.

Art. 217 [Naruszenie nietykalności]
§ 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 2. Jeżeli naruszenie nietykalności wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.
§ 3. Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego.

• Lekkie uszkodzenie ciała (art. 157 § 2 i 3 Kodeksu karnego) – np. spowodowanie obrażeń, które trwają nie dłużej niż 7 dni.

Art. 157 [Inny uszczerbek na zdrowiu]
§ 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą.
§ 5. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek.

W przypadku spełnienia znamion przestępstwa w ww. przypadkach, postępowanie nie jest automatycznie wszczynane przez organy ścigania – inicjatywa należy do pokrzywdzonego, który wnosi do Sądu prywatny akt oskarżenia.

Jak złożyć Prywatny Akt Oskarżenia? – Sąd właściwy do rozpoznania sprawy wszczętej na skutek wniesienia Prywatnego Aktu Oskarżenia.

Prywatny akt oskarżenia co do zasady należy złożyć do Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca (okręgu), w którym doszło do popełnienia przestępstwa (Oczywiście, istnieją wyjątki od tej zasady, jednakże w kwestiach związanych właściwością Sądu dot. prywatnego aktu oskarżenia, zdecydowanie najczęściej zastosowanie będzie miał art. 31 § 1 Kodeksu Postępowania Karnego, zgodnie z którym „Miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo.”

Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia wymaga odpowiedniego przygotowania, ponieważ musi on spełniać określone wymogi formalne wskazane w art. 332 Kodeksu postępowania Karnego, jak również winien zostać opłacony w kwocie 300 zł. 

Co powinien zawierać prywatny akt oskarżenia?

W związku z tym, że Prywatny Akt Oskarżenia nie jest skargą pochodzącą bezpośrednio od Oskarżyciela Publicznego (Prokuratora), może ograniczać się wyłącznie do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucania mu czynu oraz wskazania dowodów na których opiera się oskarżenie. Warto mieć jednak na uwadze, iż „szerszy” opis wszelkich okoliczności sprawy w sposób znaczny usprawni oraz ułatwi dalsze procedowanie w sprawie! 

Zgodnie z art. 332 Kodeksu postępowania karnego, celem lepszego opisu sprawy, Prywatny Akt Oskarżenia powinien również zawierać wymienione poniżej informacje, które w sposób oczywisty znacznie ułatwią procedowanie przez Sąd w sprawie: 

1. Dokładne oznaczenie oskarżonego – imię, nazwisko i dane pozwalające na jego identyfikację (PESEL, miejsce zamieszkania, numer telefonu, adres mail, stan cywilny itd.).
2. Opis zarzucanego czynu – wskazanie, jakie konkretne przestępstwo zostało popełnione i w jaki sposób. Należy przy tym pamiętać, że opisując popełniony czyn dobrze jest kierować się znamionami przestępstwa wskazanymi bezpośrednio w treści przepisu opisującego dany czyn. 
3. Okoliczności uzasadniające oskarżenie – dowody i opis sytuacji, która miała miejsce.
4. Wskazanie przepisów prawa – określenie, jakie artykuły Kodeksu karnego zostały naruszone.
5. Podpis oskarżyciela prywatnego – czyli osoby wnoszącej akt oskarżenia lub upoważnionego przez niego pełnomocnika – adwokata, radcę prawnego..
6. Załączniki – w tym listę świadków, wykaz dowodów (np. dokumenty, zdjęcia, nagrania), potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej, wskazanie Sądu właściwego do rozpoznania sprawy, jak również w przypadku ustanowienia pełnomocnika – pełnomocnictwo. 
7. Uzasadnienie – dokładny opis całej sytuacji, zarówno kontekstowy jak i historyczny, który uzasadnia wniesienie Prywatnego Aktu Oskarżenia, a także popełnienie przez Oskarżonego danego czynu. 

Istnieje również możliwość, zawiadomienia Policji o popełnieniu przez daną osobę czynu, który wypełnia znamiona kwalifikujące go do przestępstw, które ścigane są z oskarżenia prywatnego. Wówczas Policja, na żądanie pokrzywdzonego (Oskarżyciela Prywatnego) przyjmuje ustną lub pisemną skargę i w razie potrzeby zabezpiecza dowody, a następnie przesyła skargę do Sądu właściwego. Powyższe nie zwalnia jednak Oskarżyciela od obowiązku opłacenia Prywatnego Aktu Oskarżenia! Brak opłaty, jak również zaniechanie uzupełnienia jej w terminie stanowi jeden z braków formalnych Prywatnego Aktu Oskarżenia, który uniemożliwia nadanie mu biegu i rozpoczęcie sprawy!

Ważne etapy postępowania

Po złożeniu Prywatnego Aktu Oskarżenia do Sądu, w przypadku gdy dokument ten spełnia wszystkie wymogi formalne – jest doręczany Oskarżonemu, który otrzymuje zazwyczaj od Sądu termin, na złożenie stosownych wniosków dowodowych. Ważnym do zaznaczenia jest, iż odpowiedź na żądanie Sądu nie jest to obligatoryjne, natomiast Oskarżony ma prawo, nie zaś obowiązek się bronić, natomiast jego winna powinna zostać udowodniona przez Oskarżyciela Prywatnego. 

Jak przebiega posiedzenie pojednawcze? 

Następnie przez wyznaczeniem rozprawy głównej, Sąd lub Referendarz Sądowy zarządza posiedzenie pojednawcze, które rozpoczyna się wezwaniem stron do pojednania. Czynność ta ma miejsc w Sądzie, natomiast na wniosek lub za zgodą stron Sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego z udziałem profesjonalnego mediatora sądowego. 

Z przebiegu posiedzenia pojednawczego sporządza się protokół (który, w przypadku dojścia do porozumienia jest podpisywany również przez strony), w którego treści należy w szczególności zaznaczyć stanowisko stron wobec wezwania do pojednania się oraz wyniki przeprowadzonego posiedzenia pojednawczego. Co ważne, strony nie mają obowiązku pojednania się, co nie będzie w żaden sposób wpływać na przebieg dalszego postępowania. 

Czy stawiennictwo stron na posiedzeniu pojednawczym jest obowiązkowe? 

Zgodnie z art. 491 Kodeksu Postępowania Karnego niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwienia uważa się za odstąpienie od oskarżenia, a w takim wypadku prowadzący posiedzenie postępowanie umarza! Zatem, nawet w przypadku gdy Prywatny Akt Oskarżenia został przez Ciebie wniesiony, natomiast wiesz, że nie będziesz chciał się pojednać z Oskarżonym – masz obowiązek (lub ustanowiony przez Ciebie pełnomocnik) stawić się na posiedzeniu pojednawczym! 

Odmiennie od Oskarżyciela Prywatnego sytuacja przedstawia się w zakresie Oskarżonego – który nie ma obowiązku stawiennictwa na posiedzeniu pojednawczym. Wówczas, prowadzący posiedzenie kieruje sprawę na rozprawę główną, w miarę możliwości od razu wyznaczając jej termin. 

Jakie są skutki zawarcia ugody na posiedzeniu pojednawczym? 

W razie pojednania stron, postępowanie umarza się niezależnie od tego, czy do pojednania doszło przed Sądem, czy na skutek przeprowadzonych mediacji. Oznacza to, iż sprawa zostaje zakończona, natomiast Sąd nie będzie orzekał o winie Oskarżonego lub jej braku. 

Podkreślić należy, iż w toku posiedzenia pojednawczego lub w wyniku mediacji można pojednać się nie tylko w jednej sprawie, ale ugodami tymi objąć można również inne sprawy z oskarżenia prywatnego toczące się pomiędzy tymi samymi stronami, jak również można zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem (np. nawiązka, zadośćuczynienie, odszkodowanie). 

W przypadku, gdy strony nie dojdą do pojednania, sprawa zostaje skierowana na rozprawę główną – gdzie Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, a następnie wydaje wyrok lub umarza postępowanie (w zależności od sytuacji). 

Dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata?

Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia wymaga znajomości przepisów prawa oraz umiejętności odpowiedniego ich zastosowania. Błędy formalne lub niepełne uzasadnienie mogą skutkować brakami Prywatnego Aktu Oskarżenia, natomiast złożenie go w niepełnej treści może powodować problemy na dalszym etapie postępowania.

Kancelaria Adwokacka Adwokata Michała Pisarka oferuje kompleksową pomoc w:

• Przygotowaniu prywatnego aktu oskarżenia zgodnie z obowiązującymi wymogami prawnymi;
• Profesjonalnej ocenie dowodów oraz przygotowania strategii procesowej, zarówno po stronie osoby pokrzywdzonej (oskarżyciela prywatnego) jak również oskarżonego; 
• Reprezentowaniu klientów w postępowaniach sądowych na terenie Warszawy oraz okolic, a także Ostrowca Świętokrzyskiego w sprawach związanych z wniesieniem Prywatnego Aktu Oskarżenia; 
• Negocjacjach i mediacjach podczas posiedzeń pojednawczych.

Nasza kancelaria reprezentuje zarówno osoby pokrzywdzone czynami ściganymi z oskarżenia prywatnego, jak i osoby oskarżone, które otrzymały prywatny akt oskarżenia. 

W przypadku oskarżonych bardzo ważne jest szybkie podjęcie działań – w tym złożenie wniosków dowodowych, które mogą skutecznie wesprzeć linię obrony.

Korzyści wynikające z prywatnego aktu oskarżenia

Prywatny akt oskarżenia daje pokrzywdzonemu realne narzędzie do dochodzenia sprawiedliwości. Możliwość żądania nawiązki (świadczenia pieniężnego na rzecz pokrzywdzonego) stanowi dodatkową rekompensatę za doznane krzywdy. Warto jednak pamiętać, że skuteczne przeprowadzenie sprawy wymaga odpowiedniego przygotowania i profesjonalnego wsparcia.

Podsumowanie

Jeśli padłeś ofiarą przestępstwa ściganego w trybie prywatnoskargowym i chcesz skutecznie dochodzić swoich praw, skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką Adwokata Michała Pisarka. Dzięki naszej pomocy będziesz miał pewność, że Twój prywatny akt oskarżenia zostanie przygotowany z należytą starannością, a Twoje interesy będą należycie reprezentowane na każdym etapie postępowania.

Otrzymałeś Prywatny Akt Oskarżenia, który Twoim zdaniem jest całkowicie niezasadny? Również zapraszamy do kontaktu! Po odbyciu spotkania i poznaniu okoliczności sprawy pomożemy ocenić Ci sytuację w której się znalazłeś, a także przyjąć najlepszą strategię obrony!